Bij het begin van ieder schooljaar komt er een verse lading studenten Informatica toe. In de lessen Computergebruik maken ze kennis met de wondere wereld van GNU/Linux. Velen onder hen worden geprikkeld door de onontgonnen mysteries van dit besturingssysteem en groeien een verlangen om zich de kunst van het Unix-tovenaarschap eigen te maken.

Deze blogpost dient als een leidraad voor de dappersten onder hen: zij die het pad naar de verlossing willen bewandelen en een eigen Linux-installatie tot leven willen wekken.

Enkele tips voor je begint

Probeer eerst in een virtuele machine

Als je nog geen ervaring hebt met het installeren van Linux start je best door eens te oefenen op een VM (virtuele machine) zoals VirtualBox. Op die manier komt niet alles in één keer op je af en kan je het installatieproces onder de knie krijgen zonder dat je jezelf in de problemen kunt brengen doordat je (naast het OS installeren) ook rekening moet houden met andere obstakels zoals het opzetten van een dual-boot systeem. Hou er wel rekening mee dat een VM iets trager is. Het resultaat zal dus iets minder responsief aanvoelen dan een rechtstreekse installatie.

Zit je vast? RTFM!

Read The Fucking Manual (of forum, of wiki). Krijg je een rare error, weet je niet wat de volgende stap is of weet je niet waar te beginnen? Panikeer niet onmiddellijk, ieder struikelblok is een kans om te leren. Foutmeldingen geven vaak een aanwijzing waar het probleem zou kunnen liggen, lees die dus goed. Indien dat geen verlichting brengt: zoek je specifiek probleem op. De kans is klein dat jij de eerste of enige persoon bent met hetzelfde probleem.

Enkele goede bronnen van informatie:

• Gewoon jouw error plakken in een zoekmachine kan je al ver helpen: Google en DuckDuckGo zijn je vriend!
• De wiki of het forum van Arch Linux. Veel algemene concepten en problemen die daar worden uitgelegd zijn toepasbaar op bijna alle distro’s.
• Een online manpage.

Als je helemaal vast zit kan je ook even binnen springen in onze kelder. We helpen je graag verder op weg.

Kies een distributie

Er zijn veel verschillende Linux-distributies, elk met een verschillende look & feel, moeilijkheidsgraad en ideologie. Enkele courante distributies:

• Linux Mint is simpel, stabiel en gebruiksvriendelijk. Met enige oefening zou zelfs je grootmoeder hier mee kunnen leren werken. Voor absolute beginners die rustig willen beginnen is dit dus een aanrader. Het is gebaseerd op Ubuntu (ook een goede distro voor beginners).
• Fedora richt zich meer op programmeurs maar blijft gebruiksvriendelijk. Het is een solide distro die elk half jaar een nieuwe versie uitbrengt (naast de regelmatige patches natuurlijk) en die een heel jaar blijft ondersteunen.
• Arch Linux is voor zij die op zoek zijn naar een uitdaging. In tegenstelling tot de grafische installers van andere distro’s moet je Arch Linux installeren via de commandline. Gelukkig bestaat er een grote hoeveelheid aan informatie en een goed uitgewerkte installation guide op de wiki van Arch Linux. De basisinstallatie is heel minimalistisch (het bevat zelfs geen grafische omgeving) maar is heel gemakkelijk uit te breiden naar je eigen smaken en wensen. Daarom ga je Arch vinden op de computer van de meeste Zeusers. Als beginner is het met voldoende tijd, geduld en inzet zeker doenbaar om Arch Linux te installeren. Het geeft enorm veel voldoening en je zal er het meest uit leren.

Hier vind je uitleg over de bekendste distro’s en op distrowatch staan de meeste distributies met een korte uitleg.

1. Voorbereiding

Fix windows

Als je van plan bent een dual-boot te doen (Linux en Windows op één machine) moet je rekening houden met het volgende:

• Maak ruimte vrij op je harde schijf. Voor Linux is 20GB een goed begin. Als je zeker wilt zijn is 50GB zeker genoeg.
• Schakel fast startup uit. Dit geeft op meerdere manieren problemen met Linux. Als je Windows-installatie op een SSD staat is het verschil in opstartsnelheid toch verwaarloosbaar.
• Stel je hardwaretijd in op UTC.
• Secure Boot: secure boot is een feature waarmee enkel “goedgekeurde” (gesigneerd door Microsoft Windows) bestanden op je harde schijf kunnen gebruikt worden als bootloader (verder in de blogpost geef ik wat meer uitleg over wat een bootloader precies is). Indien je Linux wil kunnen opstarten kan je secure boot uitschakelen. Dit is de simpelste oplossing, maar werkt niet altijd. Je kunt ook de bootloader in de UEFI toevoegen aan de lijst van vertrouwde bootloaders. Je zoekt best voor jouw specifieke machine op hoe je dit doet.

Neem backups

Als je Linux installeert naast Windows (of andere belangrijke data op dezelfde machine), hou er dan rekening mee dat het kan mislopen. De installatie zelf zal niets kapotmaken, maar een ongelukje is snel gebeurd (je bent eventjes verstrooid en markeert de verkeerde partitie voor verwijdering). Neem daarom een backup van je belangrijkste bestanden op een externe harde schijf, andere laptop, de cloud … Better safe than sorry.

2. Installatie

Kies een installatietutorial voor de distributie die je gekozen hebt. Probeer steeds alles te snappen voor je iets effectief doet.

• Fedora: wikihow, de officiële installatiegids of een tutorial specifiek voor dual-boot
• Linux Mint: dual-boot tutorial of de officiële user guide
• Arch Linux: de installation guide is erg uitgebreid.

Enkele concepten die vaak aan bod komen

Meestal blijven deze delen verborgen als je een installer gebruikt. Wanneer er iets fout loopt kan het misschien wel handig zijn om te weten wat er precies verkeerd loopt. Daarnaast is het ook gewoon goed om te weten hoe alles in zijn werk gaat.

UEFI en BIOS

Hier kan er enige verwarring rond ontstaan.

UEFI is het component waarmee het opstarten van je PC wordt geregeld, het is de opvolger van BIOS (ook wel legacy boot genoemd). Sinds 2014 hebben de meeste computers een combinatie van beide systemen, men spreekt dan ook wel van UEFI/BIOS.

Het grootste verschil tussen beide systemen is hoe ze booten en welk partitiesysteem ze ondersteunen:

• BIOS ondersteund enkel het MBR-partitiesysteem (Master Boot Record). Bij het opstarten wordt er gekeken naar een paar specifieke sectoren op je harde schijf.
• UEFI ondersteund het MBR- en GPT-partitiesysteem (GPT is de opvolger van MBR). Opstarten kan vanaf ieder UEFI-bestand (eindigend op .efi en in een EFS-partitie).

EFI en ESP

In de installers en tutorials zul je deze termen af en toe zien passeren. De ESP (EFI System Partition) is een speciale partitie, meestal geformatteerd in FAT32, waar UEFI de bootloaders uit gaat opstarten. In Linux is deze partitie meestal gemount onder /boot/ of /boot/EFI/.

De Windows-bootloader is hier ook geïnstalleerd. Als je deze partitie dus verwijderd, zul je niet meer in Windows kunnen opstarten (er zijn manieren om dit te fixen, maar het is meestal simpeler om Windows opnieuw te installeren). Het kan geen kwaad om hier extra bootloaders te installeren (meer zelfs, het is de bedoeling). Maar wees extra voorzichtig en weet wat je doet.

Bootloaders

Bootloaders zijn een soort programma’s die de taak hebben om een besturingssysteem in te laden wanneer je computer wordt opgestart. Wanneer je Linux installeert heb je keuze tussen verschillende bootloaders: grub, grub2, refind, syslinux of andere. Bootloaders kunnen ingesteld worden zodat je tijdens het opstarten kunt kiezen welk besturingssysteem er wordt opstart: Windows of Linux. Sommige bootloaders detecteren automatisch wat de verschillende keuzes zijn, maar meestal moet je die zelf configureren of doet een grafische installer dat voor jouw.

3. Achteraf

Als alles goed is gegaan heb je normaal een werkende Linux installatie. Proficiat! Wat je nu nog kunt doen:

• Mount automatisch bij het opstarten je Windows partities in Linux
• Ricing, het eeuwigdurende pimpen van je Linux-installatie. Kom gerust eens langs in de Zeus kelder om installatie te showen en om tips en tricks uit te wisselen.
• Backups maken van je huidige installatie, die je kunt terugzetten wanneer je je installatie breekt (vroeger of later is dit sowieso het geval).
• Je installatie showen aan je vrienden, ouders, grootmoeder, proffen, buren … om te tonen wat voor een badass computergoochelaar je wel niet bent.